Warto przypomnieć, że swój projekt w tym zakresie przygotował również Senat. Senacka inicjatywa to reakcja na petycję obywatelską ze stycznia 2023 r., której autor stwierdził, że obowiązujące przepisy ograniczają konstytucyjne prawo do sądu oraz naruszają zasadę równości wobec prawa. Wnioskował tym samym o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, dotyczącej zmiany ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, w celu umożliwienia skazanym pozbawionym wolności złożenia skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania sądowego z wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie oraz możliwości zasądzenia na ich rzecz sumy pieniężnej. Stanowisko w tej sprawie zajął też Rzecznik Praw Obywatelskich, który w 2021 r. wsparł autora skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Przypomniał, że Konstytucja stanowi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 ust. 1). Dlatego, w jego ocenie, każdy obywatel – również pozbawiony wolności – powinien być uprawniony do środka ochrony prawnej, który pozwalałby mu zapewnić sprawne działanie sądu w jego sprawie.

Zaskarżony przepis – art. 2 ust. 1b ustawy skargowej – wszedł w życie 6 stycznia 2017 r. na podstawie ustawy z 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. W uzasadnieniu wskazano, że Europejski Trybunał Praw Człowieka nie wymaga dopuszczalności skargi w postępowaniu wykonawczym, chyba że w postępowaniu karnym orzeczono o prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym. Powołano się wtedy na wyrok Wielkiej Izby ETPCz w sprawie Perez przeciwko Francji z 12 lutego 2004 r., w którym stwierdzono, że w sprawach wykonania kar i środków stricte karnych wystarczające są środki nadzoru administracyjnego.

Nowość

-5%

Nowość

Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks karny skarb

Sprawdź  

Będzie możliwa skarga na przewlekłość postępowania wykonawczego

Ministerstwo proponuje m.in. uchylenie w art. 2 ustawy ustępu 1b, który wyklucza kierowanie do sądu nadrzędnego nad sądem prowadzącym postępowanie wykonawcze skarg na przewlekłość tego postępowania. Chodzi m.in. o:

• warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary pozbawienia wolności,
• zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w trybie dozoru elektronicznego,
• udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności,
• odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia,
• pozostałe postępowania wykonawcze – np. warunkowe przedterminowe zwolnienie z SDE.

– Uchylenie tego przepisu stanowi odpowiedź na istotną lukę w systemie ochrony praw jednostki. Obowiązujący art. 2 ust. 1b ustawy o skardze wyłącza możliwość kierowania skargi na przewlekłość w odniesieniu do postępowania wykonawczego (z określonymi wyjątkami). Ograniczenie to jest obecnie przedmiotem skarg do Trybunału Konstytucyjnego (np. SK 19/21, SK 35/21, SK 84/23). Może ono również budzić wątpliwości co do zgodności z art. 32 Konstytucji (zasada równości wobec prawa). Niedopuszczalne jest zamknięcie drogi do sądu, gdy w grę wchodzi ewentualne naruszenie konstytucyjnie chronionych wolności lub praw – wskazano w uzasadnieniu.

Dotychczasowe wyjątki to sprawy dotyczące obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub nawiązki orzeczonej na rzecz pokrzywdzonego.

Czytaj: Skazani odzyskają prawo do skargi na przewlekłość postępowania>>

Skarga na przewlekłość przy uchylaniu immunitetów sędziowskich

Projekt przewiduje również dodanie ust. 1c w art. 1 ustawy, który rozszerza zakres stosowania przepisów o skardze na przewlekłość na postępowania w przedmiocie wniosku o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego, asesora sądowego, prokuratora albo asesora prokuratury.

- Postępowania w przedmiocie uchylenia ww. immunitetów stanowią szczególny rodzaj procedury, która dotychczas nie była jednoznacznie objęta zakresem ustawy, a długość postępowania w tych sprawach ma niewątpliwie wpływ na tok sprawy głównej. Jest to istotne uzupełnienie dotychczasowej regulacji, które ma na celu zapewnienie kompleksowej ochrony prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki – wskazano.

Wnoszenie skarg ma być uporządkowane

Projekt zakłada, że skarga ma być wnoszona na oddzielnym piśmie – co ma usprawnić obieg dokumentów w sądach i prokuraturach oraz ułatwić identyfikację i rejestrację skarg na przewlekłość, a także przyspieszyć ich rozpoznanie.

Skarga wniesiona z naruszeniem tego wymogu ma być bezskuteczna. – Bezskuteczność jako sankcja oznacza, że skarga taka nie wywoła skutków procesowych. Wprowadzenie tego obowiązku i sankcji jest niezbędne, aby zagwarantować, że skargi będą składane w sposób umożliwiający ich prawidłowe i sprawne rozpoznanie – wskazuje MS.

Ma być też uchylony pkt 2 w art. 6 ust. 2, który obecnie nakłada na skarżącego obowiązek przytoczenia okoliczności uzasadniających żądanie.
– Dotychczasowa praktyka sądów krajowych, polegająca na rygorystycznym stosowaniu wymogów formalnych i odrzucaniu skarg z powodu niewystarczającego uzasadnienia, prowadziła do ograniczenia dostępu do skutecznego środka w przypadku przewlekłości postępowania – uzasadniono. Przytoczenie okoliczności ma stać się elementem fakultatywnym skargi.

Rekompensata od 3 tys. do 30 tys. zł

Obecnie za przewlekłość postępowania można uzyskać rekompensatę w wysokości od 2 tys. do 20 tys. zł. Po zmianach mają one wynosić od 3 tys. do 30 tys. złotych.

Na co liczy MS?

W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości wprowadzenie projektowanych zmian przyczyni się do skuteczniejszej realizacji konstytucyjnego prawa obywateli do rozpoznania ich sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 45 Konstytucji RP).

– Z perspektywy wymiaru sprawiedliwości, implementacja proponowanych rozwiązań doprowadzi do zwiększenia dyscypliny procesowej i przyspieszenia postępowań, co przełoży się na poprawę efektywności funkcjonowania sądów. Wprowadzenie adekwatnych rekompensat finansowych za stwierdzoną przewlekłość będzie stanowić dodatkowy bodziec dla organów procesowych do terminowego prowadzenia spraw – wskazano.