Obywatelka Włoch Anna Maria Ciccone, lekarka radiolog wniosła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, powołując się na art. 6 ust. 1 Konwencji. Włoszka oskarżyła Sąd Apelacyjny o nieprzesłuchanie przez ten sąd biegłych wyznaczonych przez prokuraturę w pierwszej instancji.

Lekarka była oskarżona o współudział w nieumyślnym spowodowaniu śmierci R.C., pacjentki, u której nie zdiagnozowała w porę  złamanie kości udowej podczas hospitalizacji po napadzie.

Śmierć pacjentki

Pacjentka została w dniu wypadku wypuszczona do domu ze szpitala. Potem, 27 listopada 2008 roku została hospitalizowana po raz drugi, a po zdiagnozowaniu złamania kości udowej przeszła operację. Zmarła 28 grudnia 2008 r.

W trakcie postępowania sąd w Catanzaro przeprowadził m.in. przesłuchanie dwóch biegłych powoływanych przez prokuraturę oraz osoby wyznaczone przez oskarżonego, którzy również sporządzili opinie dotyczące przyczyn śmierci ofiary. Jeden z biegłych wyjaśnił, że śmierć ofiary była spowodowana powikłaniami płucnymi lub zaburzeniem neurologicznym.

Dodał, że choroba płuc ofiary może być spowodowana leżeniem w łóżku albo z poprzednimi powikłaniami neurologicznymi, i że nie można było przesądzić, która z tych przyczyn jest trafna. Ekspert wyjaśnił, że raport eksperta był stronniczy w pierwszej tezie, ponieważ twierdzenia  nie zostały potwierdzone badaniami, którym ofiara została poddana.

Zatem nie było możliwe naukowe ustalenie, w jakim stopniu oskarżony lekarz przyczynił się do śmierci ofiary.

Inny biegły stwierdził, że trudno jest ustalić konsekwencje błędnej diagnozy stanu zdrowia ofiary. Chociaż powikłania płuc były możliwymi negatywnymi konsekwencjami błędnej diagnozy złamań kości udowej, brakowało obiektywnych dowodów na stwierdzenie, że bedli spowodował chorobę płuc ofiary. (?)

W orzeczeniu z 13 października 2014 r. sąd w pierwszej instancji uniewinnił lekarkę od zarzucanego jej czynu. Uznał, że jeśli błąd diagnozy poczyniony przez lekarkę był oczywisty, to czy taki błąd był w związku przyczynowym ze śmiercią ofiary, biorąc pod uwagę w szczególności lukę czasową między diagnozą a śmiercią (czy błąd co?). Odnosząc się w szczególności do wypowiedzi złożonych na rozprawie przez ekspertów powołanych przez Departament Prokuratury Publicznej stwierdził, że przyczyna śmierci nie odpowiada jednej z możliwych konsekwencji późnej diagnozy złamania kości udowej.

Sąd orzekł, że nie można było udowodnić „wysokiego stopnia prawdopodobieństwa  logicznego”, że śmierć ofiary nie miałaby miejsca (lub nawet, że miałaby miejsce później), gdyby lekarz nie dokonała błędnej diagnozy.

Czytaj także artykuł w LEX: Kocaj Olga, Prawnokarne granice ochrony życia człowieka w związku z działaniami medycznymi>

Wyrok skazujący bez opinii biegłych

Prokuratura złożyła apelację. Wyrok sądu II instancji z 2 grudnia 2015 r. uchylił wyrok uniewinniający. Sąd Apelacyjny skazał lekarkę na osiem miesięcy pozbawienia wolności oraz na wypłatę odszkodowania stronom procesu cywilnego.

Sąd II instancji, uznał, że w I instancji sąd „wpłynął w pewien sposób na oświadczenia złożone  przez ekspertów powołanych przez prokuraturę, z których jeden w szczególności miał wrażenie, że próbował „narzucić” stanowisko oskarżonych lekarzy, zminimalizować i zmniejszyć zakres zarzutów.

Sąd apelacyjny podkreślił związek między chorobą płuc, która na podstawie wyników przeprowadzonych badań nie była nowa, a długim leżeniem. Błąd diagnostyczny znacznie zwiększył prawdopodobieństwo śmierci ofiary.

Sąd Apelacyjny zauważył, że zarówno raport kryminalistyczny, jak i oświadczenia ekspertów podczas przesłuchania pozwoliły ustalić, że patologia płucna odnotowana podczas drugiej hospitalizacji była konsekwencją długotrwałej choroby ofiary, tj. jednego z możliwych powikłań opóźnienia w leczeniu złamań kości.

Lekarz odwołał się do sądu kasacyjnego. Oskarżył między innymi Sąd Apelacyjny o uchylenie wyroku Sądu I instancji bez nakazania nowego przesłuchania biegłych powołanych przez prokuraturę.

Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Gabriel-Węglowski Michał, Powołanie biegłych w sprawach o błędy medyczne>

W wyroku z dnia 13 stycznia 2017 r. Sąd Kasacyjny oddalił odwołanie skarżącej lekarki. Orzekł, że sąd odwoławczy nie jest zobowiązany do przesłuchania biegłych, ze względu na specyfikę ich oświadczeń w odniesieniu do oświadczeń świadków.

Sąd Kasacyjny orzekł następnie, że w przypadku uchylenia uniewinnienia w pierwszej instancji sędzia apelacyjny jest zobowiązany do wysłuchania biegłych, których oświadczenia złożone przez nich na rozprawie były decydujące.

W odpowiedzi na skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka rząd włoski kwestionował status skarżącego jako ofiary. Rząd wskazał, że w tym przypadku oświadczenia ekspertów nie były decydujące.

Konfrontacja ze świadkiem

Trybunał w Strasburgu uwzględnił skargę lekarki. W szczególności przypomniał, że jednym z wymogów rzetelnego procesu jest możliwość konfrontacji ze świadkiem z oskarżonym (?) w obecności sędziego, który powinien ostatecznie rozstrzygnąć sprawę, ponieważ uwagi sędziów dotyczące zachowania i wiarygodności świadka mogą mieć konsekwencje dla oskarżonego. To samo dotyczy zeznań ekspertów: obrona musi mieć prawo do studiowania i kwestionowania nie tylko sprawozdania eksperckiego jako takiego, ale także wiarygodności tych, którzy go przygotowali, poprzez bezpośrednie ich kwestionowanie.

Włoski kodeks postępowania karnego przewiduje teraz możliwość zwrócenia się o ponowne wszczęcie postępowania wewnętrznego na podstawie stwierdzenia naruszenia Konwencji dokonanej przez Trybunał. Trybunał uważa zatem, że stwierdzenie naruszenia jest udowodnione.

Koszty procesu

Skarżąca domaga się 8 754,72 EUR na pokrycie kosztów i wydatków,  a także – zadośćuczynienia, które zasądził jej Sąd Apelacyjny. Domaga się również 2000 EUR kosztów przed Sądem Kasacyjnym plus 3000  EUR w odniesieniu do kosztów, które poniosła w celu przeprowadzenia postępowania przed Trybunałem.

ETPCz uznał, że za naruszenie można przyznać skarżącemu zwrot nie tylko kosztów i wydatków poniesionych przed nim, ale także kosztów poniesionych przed sądami krajowymi. Przyznał też skarżącej 3 000  EUR za koszt procesu przez Trybunałem

Wyrok ETPCz z 5 czerwca 2025 r. Anna Maria CICCONE przeciwko Włochom. ( nr o21492/17)

Czytaj także w LEX:  Przegląd orzecznictwa europejskiego w sprawach medycznych (w latach 2020–2021 – wybrane orzeczenia)>